Inwoners ontwerpen participatie voor zon op parkeerterrein
Heemstede is één van de eerste gemeenten die zon op parkeerterreinen wil realiseren. Het parkeerterrein van Sportpark Groenendaal is daarvoor het meest kansrijke zoekgebied. Idee is om daar met ontwerpend participeren aan de slag te gaan. Daarbij gaat het niet alleen om de inrichting van het parkeerterrein, maar ook van het participatieproces. “Omwonenden en gebruikers van het sportpark worden expliciet uitgenodigd om ook over stappen in het proces mee te denken”, aldus wethouder Nicole Mulder.
Participatie staat bij Heemstede vanaf het begin van het RES-proces bovenaan. “In de eerste werkateliers hebben we samengewerkt met inwoners die lid zijn van de energiecoöperatie, de Adviesgroep Duurzaamheid en de coöperatie Heemsteeds Duurzamer”, vertelt wethouder Nicole Mulder. “Later hebben we in lokale ateliers met andere inwoners overlegd. Ook jongeren van onze middelbare school hebben we actief betrokken bij de ateliers. De discussie was daardoor heel boeiend. De jongeren zijn heel uitgesproken. Zij vinden dat we de energietransitie gewoon moeten fixen.”
Uit het proces naar de RES 1.0 zijn in Heemstede vooral generieke zoekgebieden naar voren gekomen, met name zon op grote daken en parkeerterreinen. “Heemstede is maar negen km2 groot”, aldus Mulder. “De helft van ons gebied is groen en een deel ligt binnen de contouren van Schiphol. Op die plekken zijn windturbines niet mogelijk. Zon op grote daken en parkeerterreinen zijn wel kansrijke opties. Ook de inwoners vinden dat de meest logische plekken. Verder willen we kijken of zon langs het spoor mogelijk is. We hebben aan de RES-organisatie gevraagd om met Prorail en Rijkswaterstaat hierover in gesprek te gaan.”
Input van ‘Park the Sun’
Na het vaststellen van de generieke zoekgebieden heeft de gemeente een voorstudie gedaan naar locaties. “We hebben gebruik gemaakt van de applicatie ‘Park the Sun’ van de provincie Noord-Holland. Alle parkeerterreinen in Noord-Holland staan in deze app, met daarbij gegevens als oppervlakte, realiseerbaar vermogen en netcapaciteit. Op die manier krijg je een beeld van de technische en economische haalbaarheid. Als gemeente kun je daar gegevens aan toevoegen, bijvoorbeeld over het bestemmingsplan. Het parkeerterrein van Sportpark Groenendaal kwam als beste uit de bus. Het sportpark wil graag verduurzamen en is zelf al met zon op dak bezig. Verder is de grond van de gemeente, dat maakt het proces makkelijker.”
De raad heeft inmiddels het participatieplan voor zonnepanelen boven dit parkeerterrein vastgesteld. “Als blijkt, om wat voor reden dan ook, dat zonnepanelen hier toch niet wenselijk zijn, dan gebeurt het niet. Maar in principe gaan we hier aan de slag. Iedereen kan erover meepraten. Daarbij maken we wel onderscheid tussen inwoners in de directe omgeving en verenigingen op het sportpark enerzijds en overige inwoners anderzijds. De direct omwonenden en sportverenigingen willen we eerst meenemen in de participatie.”
Breder nadenken
Het participatieplan is nu nog globaal. Met het bureau What Design Can Do, dat design inzet als middel voor ecologische en sociale veranderingen, wordt het plan verder uitgewerkt. Daarbij wil de gemeente de inwoners niet alleen over de nieuwe inrichting van het parkeerterrein, maar ook over het proces laten meedenken. “We gaan omwonenden en sportverenigingen betrekken bij de vraag hoe we de stappen het best kunnen doorlopen om samen te komen tot een goed ontwerp. Het gaat namelijk niet alleen over een overkapping met zonnepanelen, we willen veel breder denken.”
Mulder doelt op het feit dat ook andere klimaatopgaven kunnen worden meegenomen in de plannen voor het parkeerterrein van Sportpark Groenendaal. “Onze Duurzaamheidsnota ruim een jaar geleden unaniem vastgesteld door de raad. Deze nota heeft vijf pijlers: energietransitie, klimaatadaptatie, duurzame mobiliteit, ecologie en circulariteit. Die opgaven kunnen we meenemen in het plan voor Groenendaal. Kunnen we de zonnepanelen direct inzetten voor het laden van auto’s? Kunnen we gebruik maken van circulaire materialen? Is het mogelijk water op te vangen of te geleiden? Kunnen we de verharding van de grond anders aanpakken, zodat insecten meer kans hebben? Is er plek te maken voor vogels? De gedachte is dat we bij het ontwerpproces uitgaan van duurzaam, langdurig en meervoudig gebruik. Inwoners kunnen daarbij zelf aangeven hoe ze willen komen tot een afweging hierin.”
Lokaal eigendom en nut
Participeren op vele manieren, dat staat Mulder voor ogen. Ook financiële participatie wordt daarbij meegenomen. “De energiecoöperatie van Heemstede wordt betrokken bij de vraag hoe en in welke mate we lokaal eigendom kunnen realiseren. Het streven is dat Groenendaal voor minimaal 50% privaat en lokaal aangesloten wordt. De belangstelling is er, de energiecoöperatie heeft zelfs een wachtlijst. Verder denken we niet alleen aan lokaal eigendom, maar ook aan lokaal nut. Omwonenden zouden ook direct elektriciteit van de panelen op het parkeerterrein kunnen krijgen.”
Mulder gaat uit van de positieve denkkracht van de inwoners van Heemstede. Maar ook mensen die de verandering moeilijk vinden, kunnen meedenken. “Er is voldoende ruimte in het gebied om rekening te houden met de impact die het plan heeft op de directe leefomgeving”, vindt Mulder. “Ook weerstand willen we horen. We duiken niet weg voor de discussie. Alleen als we voor iedereen openstaan, komen we tot een breed gedragen duurzaam ontwerp.”
Wat is ontwerpend participeren?
De impact van design op onze samenleving is groot en biedt in deze tijd van grote transities veel kansen. Met ontwerpend participeren wordt deze ontwerpkracht ingezet bij de uitwerking van zoekgebieden. Door verbeeldingskracht te combineren met probleemoplossend vermogen kunnen ontwerpers samen met inwoners de unieke de toekomst tastbaar, begrijpelijk en wenselijk te maken.
Deze co-design benadering versterkt het democratische beginsel om degenen die beïnvloed worden door beleid mee te nemen in het ontwerpen van oplossingen. Een goed ontwerp is daarbij niet alleen user centred maar ook earth centred. Onderdeel is het samen leren creatieve oplossingen en kansen te vinden binnen de beperkingen van onze planeet.
Naar boven