Dashboard toont de film van de energietransitie

In hoeverre maken we de ambities zoals ze in de Regionale Energiestrategieën staan waar? Hoe vordert de energietransitie? Om die vragen te beantwoorden zijn betrouwbare data nodig. Martha Klein van de provincie Noord-Holland staat aan de wieg van de RES-viewer en van het Dashboard Energietransitie, waarvan onlangs een update verscheen. Het dashboard toont de trends in de transitie. “Want daar gaat het om: niet om de foto, maar om de film”, aldus Klein. “Daarmee kun je prognoses maken en waar nodig bijsturen.” 

Martha Klein werkt als senior beleidsadviseur Monitoring Energietransitie bij de sector Onderzoek en Informatie van de provincie. Vandaaruit ondersteunt ze het programma energietransitie en de RES’en op het vlak van data en monitoring. “We stellen veel doelen, zoals klimaatneutraal zijn in 2050. Maar als je niet regelmatig in kaart brengt in hoeverre je op weg bent naar het behalen van je doel, dan weet je niet wat je nog moet doen. Monitoring is essentieel. Daarvoor is het Dashboard Energietransitie. En ook de RES-viewer is een belangrijk instrument.”

RES-viewer als landelijk voorbeeld

Aanleiding om de RES-viewer te ontwikkelen was de behoefte om verschillende kaartlagen over elkaar te leggen. “We wilden laten zien hoe de zoekgebieden in de concept-RES’en zich verhouden tot andere opgaven. Je kunt wel maximaal willen opwekken, maar er is ook natuur die beschermd moet worden en we hebben ook woningen nodig. Om goed zicht te hebben op de uiteenlopende plannen en restricties voor de zoekgebieden, hebben we een RES-viewer gemaakt die voor iedereen toegankelijk is. Provincie, gemeenten en netbeheerders, maar ook bewoners en initiatiefnemers van energieprojecten kunnen daarmee zien hoe de zoekgebieden in Noord-Holland tot stand zijn gekomen en zich verder ontwikkelen.” 

De RES-viewer wordt goed gebruikt. “In de besluitvormingsprocessen is er veel naar verwezen. Ook lokale energiecoöperaties maken er dankbaar gebruik van. Een volgende stap is de amendementen en moties op de RES 1.0 op transparante wijze erin verwerken. Gemeenten vullen de kaarten aan met informatie in de gebiedspaspoorten. De RES-viewer wordt voortdurend geüpdatet naar de actuele stand van zaken. We zijn voorloper hierin. Het Nationaal Programma RES noemt onze RES-viewer als voorbeeld, omdat deze voorziet in een set van data waarmee verder gewerkt kan worden.”

Cijfers tot op niveau van deelregio’s

De data uit de RES-viewer zijn ook van belang voor het Dashboard Energietransitie waarop de voortgang van de transitie wordt gemonitord. “We willen voor het RES-proces de cijfers tot op het niveau van de RES-deelregio’s in beeld brengen. Daarbij gaat het om drie onderwerpen: energieverbruik, opwekking van hernieuwbare energie en CO2-uitstoot. Het dashboard is een afgeleide van de landelijke Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat, aangevuld met kaartmateriaal van de provincie en links naar informatiebronnen zoals de RES-viewer. Zo vind je in ons dashboard bij de cijfers over opwekking van hernieuwbare energie de kaarten met de locaties van windturbines en zonnepanelen.”

De Klimaatmonitor gebruikt met name data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. “De energieverbruikscijfers komen van de netbeheerders. Het CBS valideert deze en zorgt dat ze niet te herleiden zijn tot specifieke adressen. Het gaat om gemeten cijfers over de afgelopen periode. De real time cijfers – de cijfers van dit moment zoals ze op energieopwek.nl staan – zijn berekeningen naar aanleiding van opgesteld vermogen vermenigvuldigd met zonne- en winduren. Zulke real time cijfers klinken aantrekkelijk, maar zijn op decentraal niveau nog niet voor handen. Wij leveren cijfers over het afgelopen jaar om ze goed te kunnen vergelijken met het jaar daarvoor.” 

Tekst gaat verder onder de foto

Goed afgewogen ambitie

Klein zit dus voortdurend met haar neus op de cijfers. Wat constateert ze? Is het bod van Noord-Holland haalbaar? “Het bod is haalbaar en concreet, concreter dan in veel andere regio’s”, zegt Klein. “We zijn ambitieus, maar het is te doen. Vooral bij zonne-energie wordt de businesscase steeds aantrekkelijker. Zon gaat hard – dat zie je duidelijk aan de curve in het dashboard. Er komen steeds meer lokale initiatieven. In het dashboard kun je per gemeente zien hoeveel het er zijn en hoeveel ze opwekken. Dat wordt door de Participatiecoalitie en stichting HIER Opgewekt in kaart gebracht en die jaarlijkse rapportage gebruiken we.” 

Voor windenergie is in Noord-Holland gerealiseerd wat in het Energieakkoord van 2013 was afgesproken, aldus Klein. “Er is in Noord-Holland Noord een enorme sprong gemaakt met herstructurering van windpark Wieringermeer. Daar zijn betere en ook meer turbines geplaatst. Hoe het met de nieuwe plannen voor windturbines zal gaan, zoals die nu in de RES staan, is afwachten. Het duurt voor de vergunningen vergeven zijn.”

Communicerende vaten

Overigens gaat het in het dashboard niet alleen om de opwek van hernieuwbare energie, maar ook om energieverbruik. “Er gebeurt zoveel tegelijkertijd. Bij woningen zie je dat het energieverbruik omlaaggaat, tegelijk komen er meer woningen bij. Verder zijn er meer elektrische laadpalen en elektrische voertuigen. Tot nu toe hebben die in het totaal een vrij klein aandeel, maar dat zal zeker groeien.” 

Klein wil maar aangeven dat we er niet zijn met het aanbod van 35 TWh aan hernieuwbare energie, omdat de behoefte aan elektriciteit voorlopig blijft groeien. “Het zijn veel communicerende vaten en dat probeer je in beeld te brengen, om op de goede manier het gesprek te voeren. Cijfers over hernieuwbare energie zijn goed voor handen, maar cijfers over warmte zijn nog lastig. Er komen steeds meer decentrale systemen en decentrale opweklocaties – het is ingewikkeld om overzichten te maken.” 

Datafundament op orde 

Opvallend is wel de toenemende mate belangstelling voor de cijfers. “Aanvankelijk lag de nadruk bij de RES op het proces, en terecht. Nu zien we dat de behoefte aan data die vergelijkbaar en optelbaar zijn, toeneemt. De cijfers moeten aansprekend zijn en bruikbaar voor beleid. Als datafundament op orde is, kunnen we betere prognoses maken en scenario’s doorrekenen. Alleen zo kunnen we doelgericht werken aan de stevige ambities van Noord-Holland.”

Het dashboard is te vinden op de website van de provincie Noord-Holland en de RES-viewer via https://energieregionhz.nl/res-viewer.

Lees ook het interview met Martha Klein en Wies Thesingh over de RES-viewer op de website van NP RES.