“Rutte zou iedere week een toespraak moeten doen over de klimaatcrisis”

Participatie is niet vanzelfsprekend, constateren Aernoud Olde en Manuel den Hollander van de Participatiecoalitie Noord-Holland in een terugblik op het proces naar de concept-RES. “Draagvlak creëer je niet, het ontstaat als je mensen eigendom en zeggenschap geeft”, aldus Olde. “En daarin is nog veel werk te doen.”

De Participatiecoalitie is een samenwerkingsverband van vijf maatschappelijke organisaties dat energieregio’s en gemeenten ondersteunt bij het betrekken van bewoners in de energietransitie. Aernoud Olde en Manuel den Hollander vertegenwoordigen hierbij de energiecoöperaties van Noord-Holland. Door de leden van de VEINH (Vereniging Energiecoöperaties en -initiatieven Noord-Holland) zijn zij verkozen deel te nemen in de stuurgroep van de RES – Olde voor Noord-Holland Zuid en Den Hollander voor Noord. “Wij hebben ervaring met het betrekken van bewoners bij energieprojecten”, aldus Olde. “In de stuurgroepen proberen we te bewaken dat de participatie in het RES-proces vorm krijgt.” 

Niet vanzelfsprekend
De vraag is of dat lukt. Hebben bewoners voldoende kunnen meepraten in het proces naar de concept-RES? Zowel Olde als Den Hollander zijn van mening dat een eerste stap is gezet, maar dat er nog vele moeten volgen. Den Hollander: “Ik ben blij dat we in de positie werden gebracht om mee te denken over participatie, maar we hebben vooralsnog beperkte invloed gehad. De bottom-up doelen zijn in deze eerste fase niet gehaald. Energievoorziening is altijd centralistisch geweest en nu wordt die langzaam decentraal. Dat is niet vanzelfsprekend voor veel overheden.”

“Niet bij alle RES-regio’s zitten partijen als de onze in de stuurgroep”, aldus Olde. “In die zin vind ik het bijzonder dat wij konden meepraten. Maar de ambities op het gebied van participatie hebben we niet gehaald. Vanuit onze beweging zijn we veel meer gewend. Onze inzet is een inclusieve energietransitie, waarbij ook mensen met lagere inkomens en jongeren betrokken zijn. Dat zijn uitdagingen. Voor wat betreft de jongeren zien we kansen bij de klimaatdemonstraties. Daar kunnen we in contact komen met jongeren die de weg weten te banen naar andere jongeren. Die aansluiting zoeken we actief op.”

Kennisdeling
Aansluiting dus, ondanks de soms tegenstrijdige belangen. “Wij vertegenwoordigen lokale energiecoöperaties in de Participatiecoalitie”, aldus Den Hollander. “De meeste leden staan achter onze doelstellingen, ze zijn koplopers in verduurzaming. Tegelijk is de Natuur- en Milieufederatie ook onderdeel van de coalitie, zij heeft vanuit haar achterban ook met natuur- en landschapsbelangen te maken. Dan gaat het erom kennis uit te wisselen en tot elkaar komen, ook binnen onze gelederen. Als blijkt dat een project een slecht idee is voor mensen en natuur, dan gaan we het niet doen. Dat is een consequentie van het participatieve proces.” 

Kennisdeling is dus erg belangrijk, aldus de twee vertegenwoordigers van de Participatiecoalitie. “Kennis is nodig om mensen mee te nemen in de urgentie van de energietransitie”, vindt Olde. “Net als bij de coronacrisis moeten mensen meegenomen worden in de noodzaak van de maatregelen. Wat dat betreft is de coronacrisis een vereenvoudigde versie van de klimaatcrisis. Gebrek aan kennis is een groot probleem.” Den Hollander: “Rutte zou iedere week een toespraak moeten houden over de klimaatcrisis, dan zouden mensen sneller de urgentie inzien.” 

Momentum gebruiken
Intussen liggen de concept-RES’en er. Olde: “We doen in Noord-Holland weliswaar een bovengemiddeld bod, maar dat bod wordt nu al afgebrokkeld. Bovendien: in meerdere gemeenten is alle wind geschrapt, want windturbines zouden niet mooi zijn. Alleen zonnepanelen plaatsen is niet voldoende en toch kiezen die gemeenten ervoor. Daarom zeggen wij: er moet zoveel gebeuren in kennisdeling. Het is een marathon en we zijn nog maar net begonnen. Het goede is dat er met het RES-proces eindelijk een structuur is waarmee we meters kunnen maken. Laten we alsjeblieft verder gaan op dit traject.” 

Ook Den Hollander wil het momentum gebruiken om dat wat in de concept-RES’en staat te realiseren, op een participatieve manier. “Het wordt nu concreet. Voor elk zoekgebied geldt dat er ander beleid en andere belangen spelen. We gaan, als onderdeel van het RES-proces, scans maken van zoekgebieden waarvan we denken dat die op de kaart blijven en dan met alle stakeholders praten. Dit moet leiden tot een participatieadvies waarin de kansen en onmogelijkheden van de zoekgebieden staan. Met goeie locatieprocessen willen we de stap maken richting realisatie.” 

Adviezen voor de toekomst
De Participatiecoalitie heeft duidelijke plannen voor het proces richting RES 1.0. “We hebben een document geschreven met een aantal algemene adviezen over participatie voor de toekomst”, vertelt Den Hollander. “Wij willen en kunnen daar graag aan meewerken. Daarbij moeten overheden constant positieve boodschappen over de energietransitie verkondigen. Dan staan we samen sterk. Verder zien we graag dat sterke participatie geborgd wordt in een gemeentelijk participatieplan. Daarbij moeten ook de mensen meegenomen worden die nog onverschillig of negatief tegenover de energietransitie staan. Het streven van 50% lokaal eigendom is daarbij heel belangrijk. Heel goed als lokale overheden randvoorwaarden vaststellen in de wetgeving om minimaal 50% lokaal eigendom vast te stellen.” 

De Participatiecoalitie wil gemeenten ook verder ondersteunen door gebieden in kaart te brengen waar nog geen lokale energiecoöperaties actief zijn en eraan bijdragen dat ze daar komen. “Verder willen we de regionale samenwerking tussen coöperaties bevorderen”, aldus Olde. “We moeten met één stem spreken en tot eenduidige afspraken komen. De beweging moet verder professionaliseren. Daarvoor hebben we overheden nodig die ons snappen en ingrijpen als er blokkades zijn. Overheden die faciliteren waar nodig en tegelijk burgers eigen verantwoordelijkheid geven. Het is onze rol om besturen te overtuigen dat het kan.”